Rozwój dziecka 3 – letniego

U progu wieku przedszkolnego dziecko powinno cechować się następującym poziomem rozwoju, oczywiście pod warunkiem że jego rozwój będzie miał prawidłowy przebieg.

W zakresie fizycznym i motorycznym dziecko powinno swobodnie poruszać się w przestrzeni: chodzić, biegać, wpinać się i umieć wchodzić po schodach. Powinno również potrafić dokonać proste czynności konstrukcyjne takie jak: budowanie wieży z kilku klocków, innych prostych budowli, czy stawianie babek z piasku. Dzieci w tym wieku nie mają zazwyczaj problemów z pozostawianiem, za pomocą dowolnie wybranego narzędzia do pisania, śladu na kartce papieru. Umieją posługiwać się prostymi narzędziami codziennego użytku takimi jak łyżka, szczotka do zębów, czy grzebień lub szczotka do włosów. Jednakże dzieci w tym wieku charakteryzuje duża męczliwość, ale też szybka regeneracja sił. Dlatego wszelka aktywność ruchowa musi być krótkotrwała i cechować się przemiennością ruchu.

W zakresie rozwoju emocjonalnego u dzieci w tym wieku następuje coraz większa umiejętność różnicowania i wyrażania swoich emocji, oraz początki panowania nad emocjami. Jako że trzylatek jeszcze nie umie maskować i tłumić swoich przeżyć, potrafi bardzo wyraziście uzewnętrznić takie uczucia jak: radość, niechęć, wstyd, gniew, strach czy zazdrość. U dzieci w tym wieku występuje duża labilność w reakcjach emocjonalnych.

W zakresie rozwoju poznawczego dziecko wchodzi w etap myślenia konkretno-wyobrażeniowego, a zarazem magicznego, występuje u dziecka naśladownictwo odroczone, pojawiają się zabawy tematyczne, oraz pierwsze rysunki odzwierciedlające wiedzę dziecka.

Dziecko osiągając kolejne etapy rozwoju mowy, posiada praktyczną znajomość języka. Jako że następuje wzrost poprawności wypowiedzi zarówno pod względem artykulacyjnym jak i gramatycznym, oraz że posiada w swoim słowniku ok. 1000 słów będących reprezentantami wyobrażeń, dziecko zazwyczaj jest zdolne do nawiązywania słownych kontaktów z otoczeniem. Jednak jego mowa ma głównie charakter sytuacyjny i synpraktyczny tj. wypowiedzi związane są z czynnościami bezpośrednio wykonywanymi lub osobami z którymi pozostaje w danej chwili w bezpośrednim kontakcie.

Rozwija się poczucie odrębności, dzięki czemu dziecko osiąga elementarny poziom autonomii.

W zakresie rozwoju społecznego, który jest ściśle związany z moralnym dochodzi do wielu istotnych zmian. Ponieważ dziecko nie ma wrodzonego poczucia dobra i zła, stopniowo przyswaja narzucone przez dorosłych różnorodne reguły form postępowania w stosunkach międzyludzkich. Przestrzega ich tylko dlatego, że chce sprostać wymaganiom dorosłych, którzy w tym okresie są dla dziecka bezwzględnym autorytetem i wzorem właściwego postępowania. Dzieci 3 – letnie powinny wykazać się znajomością funkcji społecznej większości przedmiotów codziennego użytku, oraz umiejętnością posługiwania się nimi zgodnie z przeznaczeniem. Powinny również osiągnąć podstawowy, elementarny poziom samodzielności w zaspokajaniu swoich potrzeb, oraz wykazywać chęć nawiązania pierwszych kontaktów z rówieśnikami.

W zakresie rozwoju wolicjonarnego u dzieci zaczyna zaczyna zaznaczać się branie odpowiedzialności, znane wszystkim - „ja sam”, które odpowiednio wykorzystane, pozwala budować własną wartość.

Przejawy samodzielności 3 – latków

Jak możemy to przeczytać w Encyklopedii pedagogicznej, samodzielność to: „ ...kategoria nierozerwalnie związana z aktywnością, niezależnością, inicjatywą, autonomią i samostanowieniem.”/1 Samodzielność można rozpatrywać pod różnymi względami np. jako: cel rozwoju, warunek prawidłowego rozwoju, formę aktywności, potrzebę psychiczną, czy wreszcie jako postawę życiową. Mówiąc o przejawach samodzielności dzieci trzyletnich mam na myśli głównie samodzielność jako formę aktywności i jako potrzebę psychiczną. Według mnie obie te formy są ze sobą nierozerwalnie związane, bowiem jako forma aktywności samodzielność „.... Przejawia się jako niezależność w różnych sferach aktywności człowieka (w myśleniu, działaniu, samoobsłudze, zaspokajaniu potrzeb).”/2, zaś jako potrzeba psychiczna pojawia się wraz z potrzebą aktywności i poznania już w pierwszym roku życia dziecka i „...jest naturalną tendencją do uczenia się czynności dnia codziennego wraz z czynnościami samoobsługowymi.”/3 Dziecko 3 – letnie dążąc do zaspokojenia swoich naturalnych potrzeb, będzie coraz bardziej doskonaliło wszelkie zdobyte do tej pory umiejętności, również te z zakresu samoobsługi, jeśli tylko pozwolimy mu na to.

Jak mi wiadomo z licznych opracowań dotyczących rozwoju, oraz wieloletnich obserwacji dzieci, prawidłowo rozwijający się trzylatek potrafi:

-sygnalizować potrzeby fizjologiczne i samodzielnie korzystać z toalety, tj zdjąć bieliznę, załatwić się, podetrzeć pupę lub poprosić o pomoc w tym, podciągnąć majtki, a następnie umyć i wytrzeć ręce;

-samodzielnie jeść łyżką i pić z kubeczka, a następnie wytrzeć buzię serwetką;

-posługiwać się prostymi narzędziami codziennego użytku takimi jak np. szczoteczka do zębów, szczotka lub grzebień do włosów, czy kubek, zgodnie z ich przeznaczeniem;

-zdejmować i zakładać kapcie czy buty, bez konieczności zawiązywania, oraz zakładać i zdejmować większość elementów garderoby pod warunkiem, że nie będzie zbyt ciasna i nie trzeba zapinać/rozpinać guzików;

-dokonywać prostych wyborów z kategorii tu i teraz;

-myć ręce i buzię, bez zalewania się, a następnie wycierać ręcznikiem;

-rozpoznawać swoje rzeczy wśród innych;

-prawidłowo wydmuchać i wycierać nos;

-przenosić z miejsca na miejsce różne przedmioty;

-znać swoje imię i nazwisko.

Ponadto większość dzieci w tym wieku bardzo chętnie pomaga dorosłym, co można wykorzystać do kształtowania wielu nawyków, np. nawyku dbałości o ład i porządek, pomagania innym czy poszanowania czyjegoś wysiłku.

Oczywiście wszystko to co dziecko potrafi jest zależne od tego, czy w środowisku w którym wychowywało się do tej pory, mogło liczyć na wspomaganie w przejściu na kolejne, wyższe poziomy samodzielności, samokontroli i odpowiedzialności za swoje czyny.

Doskonale wiemy, że w praktyce każde dziecko inaczej przejawia swoją samodzielność, a wygląda to bardzo różnie ponieważ po pierwsze - każde dziecko jest inne, a po drugie - każde wychowywało się w innym domu, gdzie dorośli w różnym stopniu pozwalali dziecku na samodzielne wykonywanie różnych czynności. Gdzie również w różnym stopniu dziecko zachęcane było do radzenia sobie w sytuacjach życiowo trudnych dla takiego malucha, oraz gdzie wyrażano lub nie, radość i dumę z każdego drobnego sukcesu dziecka zwłaszcza w dziedzinie samoobsługi. W każdym domu inaczej podchodzi się do kształtowania poczucia odpowiedzialności za własne czyny, doprowadzania rozpoczętych działalności do końca czy respektowania zasad dobrego zachowywania się w różnych sytuacjach i miejscach, bowiem w każdym domu rodzice przyjmują odmienne style wychowania swoich dzieci.

opracowanie Anna Łaszkiewicz

 

1/2) E. Różycka, D. Adamczyk, Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, T. 5, Żak, Warszawa 2007, s.597.

3) Ibidem, s. 597.